Historia

W czasie działań wojennych i wkrótce po ich zakończeniu w szpitalu wojskowym, na bazie którego powstał później 4. Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu dominowali lekarze zabiegowi, głównie chirurdzy. W miarę przybywania chorych ze schorzeniami  internistycznymi zaczęły również rozwijać się oddziały leczenia zachowawczego.
W okresie początkowym, kiedy nie dysponowano aparaturą diagnostyczną, a o prawidłowym rozpoznaniu choroby i dobrym leczeniu decydowało doświadczenie i wiedza lekarza, w 4. Wojskowym Szpitalu Okręgowym we Wrocławiu kierował pracą oddziałów chorób wewnętrznych płk doc. Henryk Baraban. Ten wybitny lekarz i nauczyciel zawodu imponował wszystkim szerokim zainteresowaniem: od hematologii, poprzez onkologię, endokrynologię, gastrologię do kardiologię.
W latach następnych szybki rozwój wiedzy medycznej i wzrost zachorowań na choroby cywilizacyjne spowodował potrzebę wydzielenia oddziałów specjalizujących się w leczeniu chorób układu krążenia oraz przewodu pokarmowego. W takich okolicznościach, po odejściu ze służby wojskowej doc. Barabana powstały dwa oddziały: gastrologiczny, kierowany przez płka lek. Zbigniewa Puchalskiego i ogólny, którego kierownikiem był płk dr med. Julian Rozenblit. Choć przekrój chorych Oddziału Ogólnego był bardzo szeroki i każdy pacjent mógł liczyć na najlepszą opiekę lekarską, to jednak głównym tematem zainteresowań ordynatora oddziału dra Rosenblita i lekarzy tam pracujących była kardiologia. Z perspektywy minionego czasu wyraźnie widać, że za sprawą tego właśnie zespołu oddział był kolebką kardiologii w Śląskim Okręgu Wojskowym. Pracowali tu tacy lekarze jak płk dr Zdzisław Krzysztoń (późniejszy ordynator), płk lek. Jerzy Reich i inni.

Niewątpliwie rozwojowi kardiologii wojskowej w tym czasie sprzyjały nowatorskie formy leczenia chorych i kształcenia podyplomowego lekarzy w Centrum Szkolenia Lekarzy Wojskowych w Warszawie, kierowanym wówczas przez gen. bryg. prof. Dymitra Aleksandrowa. Stworzenie - z jednej strony - dogodnych warunków kształcenia lekarzy w zakresie kardiologii w Śląskim Okręgu Wojskowym i w Warszawie, a z drugiej - duży prestiż tej dyscypliny zawodowej i ogromne zapotrzebowanie społeczne na usługi kardiologiczne zapewniało duży, nieustanny napływ młodych lekarzy, którzy pragnęli poświęcić się nauce kardiologii.

Jednym z nich był kpt lek. Czesław Telichowski, późniejszy kierownik Pododdziału Kardiologicznego, którego stworzenie i organizacyjne wyodrębnienie z oddziału należy zaliczyć do kolejnych ważnych etapów rozwoju wojskowej kardiologii we Wrocławiu. Utworzenie praktycznie samodzielnej jednostki leczniczej o profilu kardiologicznym zwiększyło i tak już duży napór lekarzy zainteresowanych leczeniem chorób układu krążenia. W kolejnych latach do pracy i szkolenia przybywali lekarze z pewnym przygotowaniem zawodowym, jak Jerzy Adamus (wieloletni kierownik Kliniki Kardiologicznej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie), dr Szymon Wysocki, dr Jerzy Góral, ale także najzdolniejsi lekarze młodszego pokolenia: Włodzimierz Molenda, Wiesław Łacheta, Waldemar Banasiak, Jolanta Petruk i inni.

Młody zespół zapewniaał chorym leczenie na dobrym krajowym poziomie, a ponadto podejmował badania naukowe, na miarę istniejących możliwości technicznych. W prowadzonych badaniach (przyjęto to, jako obowiązującą zasadę) zajmowano się tematyką znajdującą praktyczne zastosowanie, zwłaszcza w warunkach służby wojskowej. Prowadzona w tych skromnych warunkach działalność naukowa sprzyjała podnoszeniu kwalifikacji zawodowych lekarzy i zdobywaniu przez nich kolejnych stopni naukowych. Osiągnięcia naukowe tego zespołu w dużym stopniu przyczyniły się do powstania w 1973 r. Kliniki Chorób Wewnętrznych.Główne zainteresowania naukowe skupiły się na badaniem mechanizmów występowania i sposobów leczenia napadowego częstoskurczu nadkomorowego u chorych z zespołem WPW i bez objawów tego zespołu. Za całokształt badań nad tymi problemami prof. Telichowski, dr Molenda, dr Banasiak i dr Petruk otrzymali nagrodę zespołową Ministra Obrony Narodowej w 1988 roku.

W 1973 r utworzono 4. Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu wraz z Kliniką Chorób Wewnętrznych i Oddziałem Kardiologicznym. Twórcą Kliniki, jak i Oddziału Kardiologii był prof. Telichowski, który do roku 1996 pełnił obowiązki Kierownika Kliniki Chorób Wewnętrznych i Ordynatora Oddziału Kardiologii. W okresie ostatnich 30 lat wykształcił 30 kardiologów pracujących w Klinice, jak i poza nią, m.in. płka dr med. Szymona Wysockiego - ordynatora Oddziału Ogólnego Kliniki Chorób Wewnętrznych od 1973 do 1996 roku, płka prof. dr hab. med. Waldemar Banasiak, kierownika Kliniki Chorób Wewnętrznych w latach 1996-2000, następnie od 2000 do 2005 roku kierownik Kliniki Kardiologii i w latch 2005-2006, kierownik Ośrodka Chorób Serca. W  roku 2007 prof. Banasiak objął na krótko stanowisko dyrektora Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, a następnie Szefa Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia w Warszawie. Z dniem 01.06.2007 powrócił do Wrocławia, pełniąc funkcję kierownika Ośrodka Chorób Serca w WSK we Wrocłaiwu. Jego zastepcą został prof. dr hab. med. Piotr Ponikowski, kierownik Kliniki Kardiologii. 

W 1996 roku funkcję Kierownika Kliniki Chorób Wewnętrznych objął prof. Banasiak, a przełożoną pielęgniarek Kliniki została Józefa Kuriata. Na bazie Oddziału Kardiologii Kliniki Chorób Wewnętrznych powstała w 2000 roku Klinika Kardiologii składająca się z czterech Oddziałów: I Oddział Kardiologii (dr med. Krzysztof Reczuch - ordynator oraz asystenci: dr med. Wojciech Rubin, lek Adam Porada, dr med. Artur Telichowski, lek. Agnieszka Kaczmarek, lek. Grzegorz Szajn, lek. Robert Zymliński i Ewa Kruzel - Oddziałowa), II Oddział Kardiologii (dr hab. med. Przemysław Palka - Ordynator, dr med. Jolanta Petruk-Kowalczyk - z-ca Ordynatora (od 2003 roku Ordynator) oraz asystenci: lek. Małgorzata Kujawa-Sukiennik, dr med. Adam Kołodziej, lek. Piotr Kubler, lek. Katarzyna Sośnik i Ewa Cela - oddziałowa), Oddział Szybkiej Diagnostyki Kardiologicznej (ppłk dr med. Artur Fuglewicz - ordynator, dr med. Irena Owczarek - z-ca ordynatora oraz asystenci: dr med. Dariusz Jagielski, lek. Artur Chojnacki, lek. Jolanta Maj, kpt lek Robert Wrona, por. lek. Marcin Dzidowski oraz Małgorzata Polak - oddziałowa) i Oddział Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego (ppłk dr med. Mirosław Pieróg - ordynator, lek Aldona Cwynar - z-ca Ordynatora oraz asystenci: dr med. Joanna Szachniewicz, lek Zofia Barg, kpt. lek. Sławomir Powierża, lek. Marcin Wojtczak). Kierownikiem Pracowni Echokardiografii została dr med. Aleksandra Lange-Palka do 2002 roku, a od 2003 roku dr med. Dorota Kustrzycka-Kratochwil. W tym czasie zespół Kliniki Kardiologii wzmocniony został przez rezydentów: Ewę Jankowską, Joannę Terlecką, Annę Tarnawską, Katarzynę Wojtas, Bartłomieja Biela, Marcina Kałużnego i Krzysztofa Nowaka.

W efekcie restrukturyzacji Klinika powiększyła się do 120 łóżek. Rocznie leczonych jest w niej ok. 7,5 tys. chorych, z czego blisko  75% przy wykorzystaniu wysokospecjalistycznych metod tzn. koronarografii, koronaroplastyki, ablacji prądem częstotliwości radiowej, wszczepieniu stymulatorów i kardiowerterów-defibrylatorów. W Klinice funkcjonują wysokospecjalistyczne Pracownie: Hemodynamiki, Elektrofizjologii Inwazyjnej i Ablacji, Wszczepiania Stymulatorów Serca i Kardiowerterów-Defibrylatorów, Echokardiograficzna, Prób Wysiłkowych, Niewydolności Serca, Badań Radioizotopowych Serca i Badań Holterowskich. Ich obecność powoduje, że aktualnie w Klinice Kardiologii wykonuje się praktycznie wszystkie nieinwazyjne i inwazyjne metody diagnostyki i terapii schorzeń układu krążenia.

Momentem przełomowym w rozwoju Kliniki było wykonanie pierwszych zabiegów inwazyjnych: koronarografii (11.12.1997) oraz  koronaroplastyki (07.07.1998r.). Twórcą Pracowni Hemodynamiki był dr Reczuch, który przy współudziale lek. Adama Porady wykształcił kolejnych specjalistów, m.in. dr. med. Artura Telichowskiego, dr. med. Wojciecha Rubina, lek. Grzegorza Szajna, lek. Piotra Kublera oraz lek. Marcina Wojtczaka. 3 lipca 2000 roku dr Reczuch, wspólnie z dr. med. Dariuszem Dudkiem z II Kliniki Kardiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, wykonali zabieg przezskórnej koronaroplastyki z wykorzystaniem ultrasonografii śródnaczyniowej, a 16 października 2000 roku dr Reczuch z dr. Jackiem Legutko z II Kliniki Kardiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie dokonali inwazyjnej, czynnościowej oceny zwężeń granicznych w tętnicach wieńcowych (obydwa badania zostały wykonane pierwszy raz na Dolnym Śląsku).

Z kolei ppłk dr med. Artur Fuglewicz stworzył Pracownię Elektrofizjologii Inwazyjnej i Ablacji (poprzednia pracownia została zorganizowana przez prof. Telichowskiego, pioniera elektrofizjologii inwazyjnej na Dolnym Śląsku). Dr Fuglewicz, wspólnie z prof. Franciszkiem Walczakiem z Instytutu Kardiologii z Warszawy, dokonał pierwszego zabiegu ablacji prądem częstotliwości radiowej na Dolnym Śląsku 24.06.1999 roku. Z kolei dr Dariusz Jagielski zorganizował Pracownię i Poradnię Wszczepiania Stymulatorów Serca. Pierwszej implantacji stymulatora serca dokonał 27.01.2000 roku. W tym czasie wyszkolił kolejnych lekarzy implantujących stymulatory tj. lek. Artura Chojnackiego i lek. Jolantę Maj. Także pierwsza implantacja kardiowertera-defibrylatora w naszym regionie miała miejsce w naszej Klinice 20.03.2002 r. (dr Jagielski, dr Fuglewicz, dr med. Dariusz Koziara z Kliniki Kardiologii Akademii Medycznej z Lublina).

Podobnie, jak w poprzednich latach, pracownicy Kliniki są bardzo aktywni także na polu naukowym. Potencjał naukowy Kliniki wzrósł w sposób znaczący z chwilą przyjścia do zespołu prof. Ponikowskiego w 1997 roku. Powstało wiele projektów badawczych, które znalazły odzwierciedlenie w opublikowaniu 116 prac, w tym 53 w renomowanych czasopismach zagranicznych (Lancet, Circulation, Journal American College of Cardiology, European Heart Journal, American Journal of Cardiology, American Heart Journal, American Journal of Physiology, European Journal of Heart Failure, Atherosclerosis, Cardiovascular Reaserch). Ponadto prof. Ponikowski uzyskał, jako pierwszy z Polaków, prestiżową II nagrodę w konkursie Young Investigator Award w trakcie American College of Cardiology w New Orleans w 1999 roku. W rankingu polskich kardiologów za ostatnie 50 lat uzyskał 2. pozycję w ocenie dorobku naukowego. Ponadto wielokrotnie wygłaszał wykłady na zaproszenie Europejskiego, Francuskiego, Niemieckiego i Japońskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Bardzo istotnym wydarzeniem było dokonanie pod jego kierunkiem pierwszego w Polsce (08.10.2003 r.) przeszczepienia komórek macierzystych szpiku pacjentom w trakcie świeżego zawału mięśnia sercowego poprzez podanie ich do tętnicy dozawałowej. Aktualnie jest prezesem Heart Failure Association of the European Society of Cardiology.

Za projekty naukowe realizowane w zakresie kardiologii inwazyjnej odpowiadał dr  Krzysztof Reczuch. Zainteresowania naukowe skupiły się na wszechstronnej ocenie granicznych zwężeń w tętnicach wieńcowej. W 2001 pracę w 4. WSK rozpoczęła dr Ewa Jankowska, która w sposób istotny wzmocniła zespół naukowy. W ciągu kilku lat zebrała znaczący dorobek naukowy w kraju oraz podczas kilkukrotnych staży zagranicznych. Jej osiągnięcia zaowocowały nie tylko licznymi nagrodami krajowymi i zagranicznymi, ale także szeregiem publikacji w renomowanych zagranicznych czasopismach naukowych.

Główne zainteresowania naukowe Kliniki skupiają się na następujących problemach:

• Niewydolność serca - badania kliniczne i eksperymentalne
• Przeszczepianie macierzystych komórek szpikowych chorym ze świeżym zawałem serca i niewydolnością serca
• Ostry zespół wieńcowy - strategia postępowania, sposoby leczenia inwazyjnego
• Zaburzenia rytmu serca - wykorzystanie technik nieinwazyjnych i inwazyjnych w prognozowaniu i leczeniu zaburzeń rytmu serca; wszczepialne kardiowertery-defibrylatory oraz terapia
• resynchronizacyjna w niewydolności serca
• Ocena regulacji odruchowych w układzie krążenia i oddychania
• Ocena czynnościowa zwężeń granicznych w tętnicach wieńcowych i czynnościowa optymalizacja zabiegów przezskórnej rewaskularyzacji

Klinika od siedmiu lat ściśle współpracuje z Royal Brompton Hospital w Londynie (4 lekarzy odbyło staże). W sumie w okresie ostatnich 30 lat pracownicy Kliniki zamieścili ok. 250 publikacji w czasopismach krajowych i zagranicznych, 15 rozdziałów w książkach oraz szereg komentarzy. Klinika Kardiologii w tych latach bardzo aktywnie prezentowała swoje prace w ilości ok. 300 na zjazdach, konferencjach i kongresach w kraju i zagranicą. Praktycznie od kilku lat regularnie prezentowane są prace na najbardziej prestiżowych Kongresach w świecie tj. American College of Cardiology, American Heart Association i European Society of Cardiology. Od 1996 roku Klinika uczestniczy aktywnie w realizacji szeregu międzynarodowych badań klinicznych.W 1999 roku Klinika była organizatorem VII Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Kardiologów Wojskowych w Szklarskiej Porębie oraz Międzynarodowej Konferencji pt. "Choroba niedokrwienna serca u kobiet" we Wrocławiu. W 2000 roku przypadł Klinice zaszczyt zorganizowania 4 th International Congress of the Polish Cardiac Society, a rok później 64. Konferencji Naukowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. W uznaniu osiągnięć Kliniki w dziedzinie niewydolności serca Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne powierzyło zorganizowanie szkolenia: Comprehensive approach to the management of chronic heart failure Wrocław 2002 oraz organizację Europejskiej Konferencji Heart Failure Update Wrocław 2004. W 2007 roku zespół Ośrodka Chorób Serca był organizatorem XI International Congress of the Polish Cardiac Society we Wrocławiu. Od 2000 roku Klinika Kardiologii uczestniczyła w realizacji grantu Wspólnoty Europejskiej (European Community, Framework V) projektu finansowanego przez European Society of Cardiology Heart Failure Survey 2000-2001.

Kolejnym wielkim krokiem naprzód w rozwoju metod leczenia chorób serca w 4. WSK było powołanie do życia Kliniki Kardiochirurgii. Decyzję o budowie od podstaw Kliniki podjął gen bryg dr med. Janusz Adamczyk, ówczesny Komendant Szpitala, a później Szef Służby Zdrowia Wojska Polskiego. Kontynuatorem tego bardzo ważnego przedsięwzięcia, nie tylko medycznego, ale także ekonomicznego, był płk lek. Grzegorz Stoinski, aktualny Komendant Szpitala. W dniu 20.10.2003 roku oficjalnie dokonano otwarcia Kliniki Kardiochirurgii, a pierwsza operacja w krążeniu pozaustrojowym wykonana została w dniu 21.11.2003 roku. Kierownikiem Kliniki Kardiochirurgii został dr med. Jacek Skiba, uczeń prof. Zbigniewa Religii oraz z-ca Kierownika I Kliniki Kardiochirurgii Akademii Medycznej w Katowicach-Ochojcu (Kierownik Kliniki prof. Andrzej Bochenek, który osobiście wspierał inicjatywę powołania do życia kardiochirurgii w 4. WSK). Trudu powołania do życia Kliniki wspólnie z dr med. Jackiem Skibą podjęli się: dr med. Marek Gemel (z-ca Kierownika Kliniki, Kierownik Bloku Operacyjnego), dr med. Krzysztof Toczek (z-ca Kierownika Kliniki, Kierownik Kardioanestezji i Terapii Pooperacyjnej), pielęgniarka Ewa Wnuk-Skiba (Oddziałowa Bloku Operacyjnego) oraz pielęgniarka Barbara Bernadzikowska (Oddziałowa Kardioanestezji i Terapii Pooperacyjnej). W/w uprzednio pracowali, podobnie jak dr Skiba, w Śląskim Centrum Chorób Serca w Katowicach-Ochojcu. Zespół kardiochirurgów stworzyli: dr med. Krzysztof Namięta, dr med. Wojciech Stupiński, dr med. Dariusz Jarek, dr med. Piotr Stępiński, lek. Ryszard Stanisławski, lek. Marek Mak, lek. Wojciech Nasuszny, lek. Paweł Szajner. Z kolei zespół kardioanestezji stworzyli: dr med. Zdzisław Falkiewicz, lek Andrzej Domański, lek Grzegorz Stojek, lek Magdalena Pawłowska, lek Przemysław Rygoł.

Ośrodek Chorób Serca powstał w dniu 01.06.2005 z połączenia dwóch struktur: Kliniki Kardiologii - kierownik prof dr hab. med. Piotr Ponikowski i Kliniki Kardiochirurgii - kierownik dr med. Jacek Skiba. W latach 2004-2006 W Ośrodku leczonych było około 24 tys. pacjentów, w zdecydowanej ilości poprzez wykonywanie procedur wysokospecjalistycznych. Klinika Kardiologii posiada 100 łóżek i składa się z następujących Oddziałów: Intensywnej Terapii Kardiologicznej, Niewydolności Serca, Zaburzeń Rytmu Serca, Kardiologii Endowaskularnej i Kardiologii Ogólnej. Ponadto funkcjonują następujące pracownie i gabinety: Echokardiografii, Hemodynamiki, Elektrofizjologii Inwazyjnej i Ablacji, Wszczepiania Stymulatorów Serca i Kardiowerterów-Defibrylatorów, Prób Wysiłkowych, Niewydolności Serca, Badań Radioizotopowych Serca, Ultrasonografii Naczyniowej i Badań Holterowskich oraz Gabinet Kardiologiczny, Niewydolności Serca, Kontroli Stymulatorów i Kardiowerterów. Ich obecność powoduje, że aktualnie w Klinice Kardiologii wykonuje się praktycznie wszystkie nieinwazyjne i inwazyjne metody diagnostyczno-terapeutyczne w schorzeniach układu krążenia. Z kolei Klinika Kardiochirurgii posiada 17 łóżek monitorowanych oraz dwie sale operacyjne. Zespół kardiochirurgów wykonuje wszystkie rodzaje zabiegów poza przeszczepami serca. Bardzo ważnym elementem sprawnego działania Ośrodka jest utworzenie przez mgr Małgorzatę Kowalską-Superlak zespołu wczesnej rehabilitacji wewnątrzszpitalnej. W skład zespołu weszły mgr Elżbieta Krupa; dr Małgorzata Łazarczyk, mgr Katarzyna Nowakowska, mgr Katarzyna Polerowicz-Borsuk.

W latach 2006-2010 krokami milowymi w rozwoju Ośrodka Chorób serca było wprowadzenie nowoczesnych metod leczenia i diagnostyki układu krążenia, takich jak: zamykanie ubytków w przegrodzie międzyprzedsionkowej metodą przezskórną (za pomocą okluderów), zabiegi implantacji zastawek aortalnych drogą przeznaczyniową - TAVI (systemem CoreValve poprzez tętnicę udową), implantacje pierwszych urządzeń do stymulacji nerwu przeponowego u chorych z bezdechem i towarzyszącą niewydolnością serca oraz wykorzystanie nowego 128-rzędowego tomografu komputerowego do obrazowania serca i naczyń wieńcowych.

Klinika Kardiologii została włączona do struktur wrocławskiej Akademii Medycznej – Wydziału Nauk o Zdrowiu. Rozpoczęto prowadzenie zajęć z kardiologii oraz licznych przedmiotów fakultatywnych dla studentów Wydziału Lekarskiego. Nominacje profesorskie uzyskali dr hab. Ewa Jankowska oraz dr hab. Krzysztof Reczuch. Zespół zasiliło również wielu młodych lekarzy, którzy rozpoczęli specjalizację z chorób wewnętrznych lub kardiologii.